wstecz

04.11.2022

Niepłodność męska i żeńska oraz nawracające poronienia. Czy mają podłoże genetyczne?

Niepłodność jest uważana za jeden z głównych problemów zdrowia publicznego, dotykający około 10% wszystkich par. Klinicznie jest to wysoce niejednorodny problem o złożonej etiologii, który obejmuje czynniki środowiskowe i genetyczne. U około 30% pacjentów przyczyna niepłodności pozostaje nieznana, jednak szacuje się, że blisko 50% wszystkich przypadków niepłodności jest spowodowanych wadami genetycznymi.

Czy warto wykonać badanie genetyczne w kontekście niepłodności?

Odpowiadając krótko – zdecydowanie tak. Naturalnie, nie musi być to pierwszy krok, jednak badanie genetyczne WES (całego eksomu) w sytuacji wystąpienia zaburzeń płodności pozwala ocenić, czy problem ma podłoże genetyczne oraz pomaga znaleźć najlepszy sposób leczenia niepłodności, tym samym skracając proces diagnostyczny. Badanie genetyczne WES zawiera także analizę nosicielstwa wariantów w genach związanych z chorobami recesywnymi, które również mogą wpływać na płodność i szansę donoszenia ciąży. 

Różne przyczyny niepłodności. Genetyka także ma znaczenie

U kobiet niepłodność wiąże się m.in. z przedwczesną niewydolnością jajników, zespołem policystycznych jajników, endometriozą i mięśniakami, natomiast u mężczyzn związana jest z zaburzeniami spermatogenezy i z nieprawidłowym nasieniem (m.in. nieprawidłową liczbą plemników, morfologią lub ruchliwością). Niepłodność może być spowodowana również ogólnoustrojowymi lub syndromicznymi wadami genetycznymi, w tym wadami rozwojowymi, endokrynologicznymi i metabolicznymi. Zespoły genetyczne, które wiążą się z niepłodnością męską lub żeńską to m.in. zespół łamliwego chromosomu X, zespół Kartagenera, dystrofia miotoniczna, zespół Noonana, hipogonadyzm hipogonadotropowy, zespół Kallmanna, niewrażliwość na androgeny, wrodzony obustronny brak nasieniowodów oraz zaburzenia endokrynologiczne. 

W przypadku opisanych powyżej typów niepłodności geny odgrywają kluczową rolę. Badanie przyczyn niepłodności metodą WES jest zalecane wszystkim parom, które od dłuższego czasu bezskutecznie starają się o dziecko lub parom z historią nawracających poronień. W niektórych sytuacjach wskazanie do wykonania badania przyszłych rodziców jest większe niż przeciętnie. Sytuacjami takimi są: obciążony wywiad rodzinny czy też historia medyczna któregoś lub obu rodziców. Występowanie problemów z płodnością lub przypadków niewyjaśnionych poronień w rodzinie mogą świadczyć o patogennych zmianach genetycznych dziedziczonych wśród jej członków. Wynik badania WES przedstawi aktualne warunki genetyczne, które mogą wpływać na zdolność partnerów do poczęcia dziecka i donoszenia ciąży przez kobietę. Ponadto, dzięki badaniu możliwe będzie odkrycie bezobjawowego nosicielstwa dziedzicznych chorób recesywnych, którego (nosicielstwa) można nie być świadomym. Wiedza ta pozwoli zaplanować dalsze kroki leczenia niepłodności oraz zmniejszy ryzyko przekazania zaburzeń genetycznych swoim dzieciom.  

W pracy Najafi i in. [2021, PMID: 33772059] przedstawiono 20 przypadków kobiet z nawracającymi poronieniami, u których wykonano badanie WES. W 65% przypadków udało się zidentyfikować istotne zmiany w 11 genach, a 84% wariantów było dziedziczone autosomalnie recesywnie. W badaniu Kołmykow i in. [2021, PMID: 34178030] przeprowadzonym na grupie 157 mężczyzn (w tym: 95 mężczyzn z nieprawidłowościami nasienia oraz 62 mężczyzn z nasieniem prawidłowym – kontrola) w badaniu WES zidentyfikowano patogenne warianty zlokalizowane w siedmiu genach: FAM71F1, PPP1R15A, TRIM45, PRAME, RBM47, WDFY4 i FSIP2, które ulegają ekspresji w jądrach i odgrywają ważną rolę w proliferacji komórek, mejozie i apoptozie. 

Badanie genetyczne WES – jakie ma zalety w diagnozie problemu niepłodności i nawracających poronień?

Wykorzystanie jednego testu do jednoczesnego zbadania wszystkich znanych genów może potencjalnie pomóc w postawieniu diagnozy molekularnej w szybszy i bardziej opłacalny sposób niż przeprowadzanie rozległych badań klinicznych w celu zawężenia diagnozy do podzbioru podejrzanych genów chorobowych, a następnie wykonywania sekwencjonowania tych genów. Postępowanie medyczne w przypadku identyfikacji patogennego wariantu może obejmować modyfikację terapii lub rozpoczęcie ukierunkowanego leczenia. Dodatkowe korzyści kliniczne diagnozy WES obejmują oszacowanie ryzyka dla przyszłych ciąż oraz możliwość zastosowania diagnostyki genetycznej przed implantacją, wykorzystanie gamet dawców lub monitorowanie ciąży obciążonej genetycznie pacjentki. 

Co badamy w badaniu im.Fertile WES?

Badanie obejmujące przyszłych rodziców umożliwia identyfikację zmian genetycznych prowadzących do problemów z płodnością, a także statusu nosicielstwa chorobotwórczych wariantów genetycznych związanych z chorobami dziedziczonymi autosomalnie recesywnie lub sprzężonych z chromosomem X mogących prowadzić do występowania anomalii u dziecka już w okresie płodowym. W ramach badania genetycznego im.Fertile WES analizujemy szczegółowo warianty w obrębie 1352 genów u kobiet, w tym 362 genów związanych z zaburzeniami płodności i 990 genów związanych z nieprawidłowościami u płodu (nosicielstwo autosomalnie recesywne/sprzężone z chromosomem X) oraz 1196 genów u mężczyzn, w tym 274 genów związanych z zaburzeniami płodności i 922 genów związanych z nieprawidłowościami u płodu (nosicielstwo autosomalne recesywne).

Zakres ten obejmuje geny związane z szerokim spektrum chorób i zespołów związanych z niepłodnością: pierwotna dyskineza rzęsek, hipogonadyzm hipergonadotropowy, zburzenia rozwoju płci, zespół Bardeta i Biedla, azoospermia, zaburzenia, wrodzony obustronny brak nasieniowodów, niewydolność jajników i zespół policystycznych jajników, zaburzenia cyklu miesiączkowego, endometrioza, zaburzenie dojrzewania oocytów, trombofilia, cukrzyca monogenowa, choroby tarczycy oraz geny związane z nosicielstwem chorób recesywnych mogących wpływać na występowanie nawracających poronień w przypadku odziedziczenia niekorzystnego genotypu przez potomstwo. Badanie im.Fertile WES występuje w dwóch wariantach:

Podsumowanie korzyści z badania WES

Kompleksowy panel identyfikacji genetycznych przyczyn niepłodności im.Fertile WES może uprościć i skrócić proces diagnostyczny oraz obniżyć całkowity koszt badań genetycznych w kierunku niepłodności żeńskiej i męskiej, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej dokładności i skuteczności. Wynik może wpływać na kluczowe decyzje w postępowaniu z pacjentem po zdiagnozowaniu niepłodności. W przypadku kobiet z niepłodnością, wcześniejsza diagnoza predyspozycji do przedwczesnej niewydolności jajników może pomóc lekarzom w lepszym ukierunkowaniu pacjentów na krioprezerwację gamet w oczekiwaniu na przyszłe ciąże. W przypadku mężczyzn z ciężką oligospermią lub azoospermią identyfikacja genetycznej przyczyny pomoże wyjaśnić etiologię i ukierunkować leczenie. Wynik analizy genetycznej pomoże pacjentom w bardziej efektywnym dotarciu do właściwego leczenia oraz może wpłynąć na powodzenie technik wspomaganego rozrodu. W przypadku identyfikacji nosicielstwa choroby recesywnej u obojga przyszłych rodziców wynik daje możliwość podjęcia odpowiednych działań takich jak badanie zarodków przez transferem in vitro, które może potencjalnie zmniejszyć ryzyko utraty ciąży z powodu nieprawidłowości genetycznych czy dawstwo komórek rozrodczych.