30.08.2022
Czy urazy kolana mają podłoże genetyczne?
- Profilaktyka
Charakterystyka stawu kolanowego
Staw kolanowy jest największym stawem w ludzkim ciele, jest to także najbardziej skomplikowana struktura układu ruchu człowieka. To w nim łączą się aż trzy kości: udowa, piszczelowa oraz rzepka. Kości te wraz z więzadłami oraz łąkotkami budują prawidłowy staw kolanowy. Złożona budowa i mechanika stawu kolanowego wpływa na jego wysoką podatność na uszkodzenia. Kontuzjom w obrębie stawu kolanowego ulegają najczęściej więzadła, łąkotki oraz torebka stawowa, zdecydowanie rzadziej natomiast dochodzi do złamań tej okolicy.
Więzadła zbudowane są z tkanki łącznej, tworzą one pasma łączące ze sobą kości. Ich najważniejsza funkcja związana jest ze stabilizacją ruchomych połączeń kości, czyli stawów. Więzadła stawu kolanowego można podzielić na:
- zewnętrzne:
-
- poboczne piszczelowe (MCL);
- poboczne strzałkowe (LCL);
- więzadło rzepki;
- więzadło poprzeczne i podkolanowe skośne;
- wewnętrzne:
- krzyżowe przednie (ACL);
- krzyżowe tylne (PCL).
Najczęściej kontuzjom ulegają więzadła krzyżowe oraz więzadła poboczne. Więzadła krzyżowe odpowiadają za tzw. stabilizację przednio-tylną. Hamują one nadmierne ruchy kolana we wszystkich płaszczyznach. Zdecydowana większość urazów więzadeł krzyżowych związana jest z urazami więzadła krzyżowego przedniego (ACL). Więzadło krzyżowe przednie znajduje się wewnątrz stawu kolanowego. Jego rola jest kluczowa w utrzymaniu stabilności tego stawu oraz jakości ruchu całej kończyny. Funkcja więzadeł pobocznych jest także związana ze stabilizacją stawu kolanowego. Ich prawidłowe funkcjonowanie pozwala odpowiednio usztywnić staw kolanowy obecność gwarantuje właściwą pozycję stawu, bez odchyleń na boki lub do środka.
Genetyczne przyczyny urazów kolana
Naturalnie, należy zacząć od podkreślenia, że – jak to zwykle bywa – podatność na wystąpienie konkretnych urazów jest wypadkową wielu różnych czynników. Jednym z nich jest oczywiście wzmożona aktywność fizyczna. Eksperci z obszaru fizjoterapii z pewnością wskażą możliwe powody wynikające z wrodzonych lub nabytych wad postawy, trenerzy personalni wypunktują z kolei błędy w treningu. Te powody można zatem mnożyć. Genetyka także ma jednak „swoje” do powiedzenia. Dzięki badaniom genomu wiemy, że istnieją zidentyfikowane zmiany w genomie, które mogą mieć związek z predyspozycjami do określonych kontuzji. Przechodząc do konkretów:
- Polimorfizmy (warianty genetyczne) związane z ryzykiem kontuzji więzadła krzyżowego przedniego znajdują się w genach kodujących białka współtworzące określone rodzaje kolagenu, czyli białka biorącego udział m.in. w tworzeniu więzadeł (COL1A1, COL3A1, COL12A1). Obecność zmian w tych genach może wpływać m.in. na zmianę struktury białek z grupy kolagenów bądź na ich zmienną ilość w organizmie, co w efekcie może prowadzić do zmniejszonej lub zwiększonej podatności na urazy.
- Prawdopodobieństwo wystąpienia urazów więzadła pobocznego piszczelowego związane jest natomiast m.in. z występowaniem zmiany w genie ELN, którego produktem jest białko elastyna – główny budulec więzadeł.
W przypadku wymienionych genów, odpowiadające za zwiększone bądź zmniejszone ryzyko urazu warianty genetyczne mogą zostać wykazane (jeśli występują) w badaniu genetycznym WES wykonanym w celach profilaktycznych. W badaniu genetycznym wykonanym w IMAGENE.ME wychodzi średnio ok. 40-50 wariantów w obszarze predyspozycji sportowych – zarówno tych wpływających potencjalnie pozytywnie, jak i negatywnie na postępy osoby badanej.
Podsumowując – mimo, że na finalne występowanie urazów kolana wpływa szereg czynników, predyspozycje genetyczne z pewnością mogą być elementem składowym tego, że do urazu dochodzi. Uzyskanie określonych wyników badania genetycznego może być motywacją do zmiany w treningach oraz dostosowania treningu indywidualnie do swojego organizmu. Wyniki mogą ułatwić także wybór ćwiczeń możliwie jak najmniej obciążających więzadła szczególnie narażone na urazy.
Profilaktyka to także dieta
Warto nadmienić, że ważnym elementem profilaktyki urazów – poza odpowiednim treningiem – jest dieta. Przede wszystkim należy zadbać o jej odpowiednią wartość energetyczną, tak aby unikać nadmiernej masy ciała, ale także niedoborów pokarmowych. Nadmierna masa ciała może bowiem powodować przeciążenia stawów – zwłaszcza kolanowych czy biodrowych, a to z kolei może doprowadzić do uszkodzeń w chrząstce stawowej. Bardzo ważna jest też odpowiednia podaż witamin np. witaminy C i D. Udowodniono, że prawidłowe odżywienie witaminą D zmniejsza ryzyko kontuzji u sportowców, ponadto niedobór witamin D i K zwiększa ryzyko występowania zwyrodnień stawów. Z kolei witamina C wspomaga regenerację układu mięśniowego, wiązadeł i stawów. Oprócz tego jest ona niezbędna do syntezy kolagenu, który buduje chrząstkę.
Bibliografia:
