Geny a dieta

Uwzględniając wynik badania oraz dane zebrane podczas wywiadu żywieniowego i medycznego dietetyk może przygotować indywidualny, spersonalizowany plan żywieniowy dostosowany do konkretnego pacjenta.

Rola genów w metabolizmie i odżywianiu 

Geny to fragmenty DNA, które zawierają instrukcje potrzebne do budowy i działania naszego organizmu – np. różnych białek strukturalnych czy enzymów. Każdy z nas ma ten sam zestaw genów, ale różnimy się ich wersjami wynikającymi z występowania wariantów genetycznych. Te różnice mogą wpływać m.in. na: 

– tempo metabolizmu, 
– trawienie i wchłanianie składników odżywczych, 
– reakcję na określone składniki diety, 
– ryzyko rozwoju chorób (np. cukrzycy typu 2, nadciśnienia, otyłości).

Co może powiedzieć nam analiza genetyczna? 

– W połączeniu z danymi zebranymi podczas wywiadu żywieniowego oraz medycznego, badanie genetyczne może dostarczyć informacji na temat optymalnego dla danej osoby rodzaju diety: wysoko/nisko białkowa, wysoko/nisko tłuszczowa, wysoko/nisko węglowodanowa. 
– Wynik badania DNA może zawierać dane na temat predyspozycji genetycznych do zmienionego metabolizmu białek, tłuszczy i węglowodanów.  
– Analiza DNA może wskazywać na możliwość wystąpienia genetycznie uwarunkowanych nietolerancji pokarmowych lub ryzyka niedoborów witamin i składników mineralnych. 
– Wynik badania może ułatwić dobór odpowiedniej suplementacji. 
– Badania genetyczne umożliwiają wdrożenie profilaktyki i obniżenie ryzyka zachorowania na choroby dietozależne.  
– Wyniki testu często stanowią dodatkową motywację do wprowadzenia zmian w dotychczasowym stylu życia. 

Oto kilka przykładów:

U osób z określoną wersją genu FTO dieta bogata w białko może wspierać skuteczniejszą redukcję masy ciała.

Osoby ze zmianą w genie TCF7L2 mogą mieć podwyższone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, zatem w ich przypadku warto szczególnie zadbać o odpowiednią profilaktykę diabetologiczną. Ponadto, występowanie określonych polimorfizmów w tym genie koreluje ze wyższym odsetkiem skutecznej redukcji masy ciała przy stosowaniu diety niskotłuszczowej.

Nie każdy dobrze radzi sobie z tłuszczami. U osób z patogennymi zmianami w genie ACADVL, może być konieczne ograniczenie ich w diecie, ponieważ gen ACADVL jest związany z podwyższonym ryzykiem wystąpienia niedoboru dehydrogenazy bardzo długiego łańcucha acetylo-CoA. Terapia niedoboru dehydrogenazy acylo-CoA opiera się na stałym monitorowaniu poziomu cukru we krwi, zbilansowanej niskotłuszczowej diecie, a także regularnym spożywaniu posiłków i unikaniu głodówek oraz intensywnych aktywności fizycznych.

Geny mogą również odpowiadać za reakcję naszego organizmu na określone produkty spożywcze. Przykładowo:

Wariant w genie LCT może być związany z nietolerancją laktozy.

Patogenna zmiana w genie ALDOB może wiązać się z nietolerancją fruktozy i prowadzić do odczuwania dolegliwości po spożyciu owoców lub produktów zawierających syrop glukozowo-fruktozowy.

Warianty genetyczne mogą przyczyniać się do zwiększonego zapotrzebowania na niektóre składniki pokarmowe lub do występowania trudności z ich przyswajaniem. Przykładowo: niedobór magnezu może być związany ze zmianą w genie MUC1.

Jakie korzyści daje wiedza o swoich genach w kontekście planowania diety?

Choć genetyka dostarcza cennych informacji o indywidualnych predyspozycjach organizmu, warto podkreślić, że warianty genetyczne to tylko jeden z wielu czynników wpływających na zdrowie i skuteczność zastosowanej diety. Równie istotne są m.in. styl życia, poziom aktywności fizycznej, stan zdrowia, nawyki żywieniowe. Aby zaplanować spersonalizowane i skuteczne zalecenia dietetyk powinien brać pod uwagę wszystkie te elementy. 

Znajomość własnego profilu genetycznego może pomóc: 

– dobrać dietę dopasowaną do potrzeb organizmu, 
– unikać składników, które nam szkodzą (np. fruktozy, glutenu, laktozy), 
– zapobiegać chorobom dietozależnym, takim jak otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie, 
– zidentyfikować skłonność do niedoborów witamin i minerałów, 
– poprawić efekty odchudzania lub terapii żywieniowej, 
– zwiększyć motywację do zmian – bo gdy rozumiemy, dlaczego coś nam szkodzi, łatwiej nam to wyeliminować. 

Podsumowanie 

Nasze geny mogą mieć wpływ na to, co powinniśmy jeść, a czego unikać. Choć nie da się ich zmienić, warto je poznać. Dzięki badaniom genetycznym dietetyk może opracować spersonalizowany plan żywieniowy, który będzie nie tylko skuteczny, ale też bezpieczny i dopasowany do Twojego organizmu. 

Umów się już dziś na konsultację z naszym dietetykiem!