Czym są dane drugorzędne i dlaczego można je raportować za zgodą pacjenta?

Czym są dane drugorzędne?
Amerykańskie Kolegium Genetyki Medycznej i Genomiki (ACMG) stworzyło wytyczne dla laboratoriów klinicznych dotyczące raportowania wariantów w ściśle określonych genach – uwaga – niezwiązanych ze wskazaniem klinicznym.

To oznacza, że w ramach badań genetycznych wykonywanych w technikach wielkoskalowych, takich jak WES czy WGS, poza wariantami, które mogą być bezpośrednio powiązane z występującymi objawami chorobowymi, laboratorium informuje też osobę badaną o obecności istotnych klinicznie wariantów genetycznych, które mogą predysponować do rozwoju chorób w ciągu całego życia (np. choroby nowotworowej czy zaburzeń pracy serca).

Raportowane mogą być tylko warianty zaklasyfikowane jako patogenne lub prawdopodobnie patogenne zgodnie z kryteriami ACMG/AMP (Richards i wsp. 2015 – PMID: 25741868) i rekomendacjami ClinGen (NIH, USA) opracowanymi dla konkretnych genów.

Ile jest genów wymienianych w ramach danych drugorzędnych?
Najnowsza aktualizacja listy została przeprowadzona 17 czerwca 2022 roku (Miller i wsp., 2022 – PMID: 35802134). Wówczas Amerykańskie Kolegium Genetyki Medycznej i Genomiki udostępniło zaktualizowaną listę – jest to obecnie wersja ACMG SF v3.1. Obecna wersja listy została rozszerzona o 5 genów i aktualnie obejmuje już ich 81. Wśród genów na tej liście znajdują się między innymi geny BRCA1 i BRCA2, związane z predyspozycjami do rozwoju nowotworów piersi i jajnika, czy też gen RYR1, którego patogenne warianty molekularne mogą predysponować do wystąpienia hipertermii złośliwej w przypadku podania niektórych anestetyków, czyli popularnych środków znieczulających.

Co daje wiedza o występowaniu tych wariantów?
Wiedza o obecności zmian drugorzędnych umożliwia szybkie podjęcie działań prewencyjnych i diagnostycznych lub leczenia w razie potrzeby. Właśnie dlatego identyfikacja tych wariantów, zwanych „wynikami drugorzędnymi”, powinna podlegać raportowaniu niezależnie od wieku czy stanu klinicznego osoby badanej. W IMAGENE.ME, w ramach badania WES na potrzeby diagnostyczne, analizujemy wyniki drugorzędne zalecane do raportowania według wspomnianej, najnowszej rekomendacji ACMG SF v3.1 (Miller i wsp., 2022) zarówno u osób chorych, jak i zdrowych członków rodziny objętych badaniem. Analiza ta jest jednak dobrowolna i może zostać wykonana wyłącznie po wyrażeniu na nią zgody.

Dlaczego tak ważna jest zatem analiza genów zawartych na liście ACMG SF?
Wiedza o obecności szkodliwego wariantu w genie np. związanym z rozwojem choroby nowotworowej może być kluczowa dla całego procesu leczenia nowotworu, a nawet – uniknięcia rozwoju choroby. Osoba świadoma posiadania takiej mutacji zyskuje możliwość podjęcia decyzji o regularnym wykonywaniu przesiewowych badań diagnostycznych, dzięki czemu choroba może zostać rozpoznana już na bardzo wczesnym etapie, co daje dużo większe szanse całkowitego wyleczenia. Ponadto, istnieje także możliwość podjęcia szeregu działań profilaktycznych i prewencyjnych, aby zminimalizować ryzyko rozwoju choroby, jak np. zmiana stylu życia (rzucenie palenia, zdrowa dieta, większa aktywność fizyczna) czy nawet interwencje chirurgiczne (w przypadku posiadania patogennej mutacji w genie RET, związanej z rozwojem raka tarczycy, zaleca się prewencyjne usunięcie gruczołu tarczycy), a także podjęcia odpowiedniego leczenia zapobiegającego powikłaniom (np. w przypadku posiadania patogennego wariantu w genie HNF1A zalecana jest farmakoterapia z wykorzystaniem niskich dawek sulfonylomocznika).

Podsumowanie:
Jeżeli zatem wykonano u Ciebie analizę danych drugorzędnych i zidentyfikowano prawdopodobnie patogenny lub patogenny wariant w jednym z genów objętych listą ACMG SF, koniecznie udaj się do lekarza specjalisty, który wytyczy odpowiednią ścieżkę postępowania.